THIHPI KHAWH ZAWTNA TIHNUNG CEM UI HRUT SEH
THIHPI KHAWH ZAWTNA TIHNUNG CEM UIHRUT SEH
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Siangzinu Hnialum ( Mafak)
Colimnist (Phongpi)
Lawngtlai, Lairam/
Colimnist (Phongpi)
Lawngtlai, Lairam/
Uico zuat hi kan i hngalh saphut tuk i, kan kokek zuat phun silo, phun dang dang ram leng lei mi hna kan zuat. Uico hi a daw mi hrangah cun satil dang lo bang zuat fim khoh hna an rak si ruangah, mi cheukhat hrangah cun umhar pheng le hawikomh tha tuk an rak si ve i, santlaihnak te te zong an rak ngei ve. Khatlei kapah cun zawtnak tihnung bikmi minung a kan thenh khotu le, thekdarhtu an rak si. Uico zuatu hna nih a tihnungnak lei zong hi kan hngalh chih a biapi tuk hringhran. Kan zuat a si zongah zei ruatlo i zuat sosoh siloin, a thenhlim leiah siseh thate i kan zohkhenh i kan dawt awk zong a si lai. Satil zuat lei hrim hrim zongah hin kar kan hlan ve thluahmah a herh.
A hmaisa bikah Uico nih a seh mi kha zeitin dah kan thlopbul la timi kan chim lai. A sehnak hmuanhma cu rianrangin sabuan he ti (running water) ah thiang tein tawl ding a si. Cu hnuah cun Sizung lei i a herh ningi zohkhenh awkah tlikpi kha a himdam bikmi a si lai. Hi vial hi In lei i kan tih khohmi cu a si ko. Kan hngalh dingmi cu, a tin i a ham sosoh cu zohkhenh le Vaccine lak zong a herlo kho men. Vun tettiam le thichuak khop i a ham belteah cun a hmuamhma thlopbul (dressing) le si cheukhat pek zong a her kho.
Uico seh hi a tihnung nak a ruang cu, "Rabies Virus" an tihmi hi uico nih an pai khawh tawn ruangah a si. Asinain, hi Virus hi Uico vialte nih an ngei lemlo. A hleicein Uico zohkhentu a ngeilo mi, khualak hnawmhnok i a chokvai sosoh mi (Stay dog) nih an ngei duh deuh. Rabies Virus a pai mi Uico i a rak langh ning hi "Ui hrut" kan tih mi cu a si. Uico a hrut mi cu a sulthongloin a cawlcang i, a bauh a ai, a cilkiri hna a chuak, mi seh zong a hmang.
Rabies Virus hi Uico phun hoih Cenghnia le Chizoh zong nih an pai kho ve ti a si. A hrik hi an cilkiri i a um tawn ruangah, a seh lawng siloin hlimhma a ngeimi cu a liahnak zongin kai khawh a si. A hrik hi taksa chung i a luh kaah cun zawtnak zeihman a lang colh lemlo, incubation period hi zarh thumin zar riat tiang hna a si tawn. A seh fak ning le, virus luh tam ningin tuan deuh, ni nga hnu hrawnghrang zongah a langh khawh chel cu a um ve. Cu ruangah cun a seh kaah harnak zeihman kan tonglo a si maw, a sehtu kha Uico hrut miah kan ruatlo a si zongah Rabies Vaccine lak thiam thiam hi saduhthah a si. A sehtu Uico zong kha ni hra tiang hren i, a cawlcangh ning thate i ngiatthlai ding a si.
Lyssa Virus an tihmi chungkhar i a khumhmi Rabies Virus hi, minung thihter khotu zawtnak tihnung bikmi a si i, India ramah cun kum fatin minung thawng kul hrawng nih an thihpi tih a si. Minung nih hi zawtnak hi kan ngeih sualah cun, a rian tuanning hi khuaruahhar leh tihnung tuk a si pinah, a donghnak ah cun thih hrim hrim a si ko. A hrik kha tlawm deuh i an kai a si maw, zohkhenh zok zok an siah cun a dam mi zong an um ve kho men la tih lawng a si.
Hi Virus nih hin thluak leiah hngalhnak thahri a hrawh i, ruahnak le pumsaah harnak tampi a chuahpi tawn. Ti tihnak (hydrophobia) an tihmi hi a zawtnak langhchuah ning biapi bik mi a si. Cu ruangah cun a zawtnak min zong "Hydrophobia" tiah an rak chim tawn. Ti lawng siloin, leng lei boruak ceu le kik, thawng le vang zong an hua tuk hringhran. Raihfanh, luak chhuak, tha bat, cilkiri chuak le taksa thawm le pawh hna hi a langhchuah ning biapi deuh bik a si. A donghnak ah cun an hrom le thawknak vialte a thom dih i, fak tukin a pawh hna, hmawcarau le nikhua hngalhlo i an um hnuah an thi theo tawn.
Uico hrut seh ruang i zawtnak a ngeimi hna cu ICU i zohkhenh an herh, a zawtnak hi pakhat le pakhat i thenh le thekdarh a fawi tuk ruangah a bing te i chiah (isolate) zong a biapi tuk. A zohkhenhtu pawl zong thilri tlamtling te he i thuam i, ralring te i cawlcangh a herh.
Cu ruangah cun Uico vialte nih mah Virus hi an ngeihloh zongah, kan i ralring thiam thiam a herh. Uico nih a sehmi poh poh cu Sizung kaipi i Vaccine lak kha a biapi tukmi a si. Vaccine hi vawi khat lak lawng a za lo, tu i an kalpi ningah cun dose 3 a si loah dose 5 tiang lak ding a si. A sehnak hmuanhma zong thlopbul (dressing) a herhmi a um kho la, Tetanus Vaccine lak chih a herhmi zong an um kho. Phaisa zong tampi a liam ruangah, kan Uico zuatmi nih mi a rak seh a siah cun thate i kan hlathlai i, phaisa lei a si zongah kan bomh awk zong a si ve timi hi hngalh chih hna u sih.
Hi Virus lak i kan him khoh nak hnga kan Uico zuatmi vialte Vaccine lakter a si maw, a thianhhlim leiah si seh thate i kan zohkhenh ve a herh fawn. Vaccine nih hin satil le minung tampiin a kan veng kho tih a si. Hngalhlo mi Uico chaih le tuaitam tuk hna hi a tihnung timi zong kan hngalh awk a si lai.
Zawtnak a kenmi pinah, Uico zua ding hin kan In le lo hna nih a hoih maw hoihlo timi hna hi kan ruah chih ding mi a si. Minung he i hnursuang tuk zong ngandamnak leiah tihnung a si kho. An colcanghnak le i dainak hmunhma a um maw umlo timi zong ruahchih a herh. Mi In tang i a um mi, inpa le he tumbut le step a hrawmmi hrangah le bang cun an zun le ek hna hi buaibainak tuah khotu le, inpa i hmaichiatnak tuahtu a si kho timi tiangin kan hngalh chih a herh. Sang cheukhat le bang cu i chohvah zong har khop i ui zun le ek tam nak a um pinah, zan lei i an bauh le ai thawngah i hngilh khoh zong a si fawnlo. Cu caah cun Uico kan zuat a si zongah zua sosoh loin a thianhlim nakah siseh, mi hrangah buaibainak tuahtu a si maw timi zong kha kan ruah chih a herh.
Comments