Ngandamnak lei zongin kan mipun tun kan i tim lai) MINUNG THI (BLOOD) KONG
Ngandamnak lei zongin kan mipun tun kan i tim lai)
MINUNG THI (BLOOD) KONG
Catialtu : Siangzi Nu Hnialum (Mafak)
Columnist : Phongpi
Nunnak hi thiah a um tihlo awk thalo i kan nun khawhnak hrang i a biapi mi cu "thi" hi a rak si. Kan nih khrifa mi zumhning le bangah cun Jesuh thi thawng in kan pumsa lawng siloin kan thlarau tiang i khamh kan rak si. Zatlang nun zawngah pupa chanin i remhlohnak phun phun le, lainawng tiangin satil thi a luan cangah cun i remhloh awk thalo i an ruatmi kha a rak si. Bibal biakam hlun chung zongah thi biapitnak le thil a tih khawh ning kha tampi hngalh ding a um. Cu caah cun, thi hi kan pumsa lawng siloin, kan thlarau le minung pakhat le pakhat kar i buaibainak fak tuk zong a kan remhtu a rak si kan ti kho lai cu.
Thi hi a biapit le thil a tih khawh bantuk thiam thiam hin, khatlei kapah ah cun tih zong a rak nung ve. Minung thi le bang cu tam tuk hmuhah cun tihnung leiah a cang i, tha a thirh. Mi cheukhat "thisuk ngei" an tih mi hna le bang cu an tih tuk ruangah an lung a mit, an tha a ba i cawlcang kholoin ceilak a tuah hna. Hi tluk thil sosoh a silo mi hi Pathian nih zeitin dah a rak sersiam timi hi hngalh cawk silo hmanhsehlaw, minung fimthiamnak Medical Science lei tu nih hin zeitin dah an rak hmuh ve timi hi a vuapvap talin zoh kan i tim lai.
1. Thi sining:
Minung pumsa khing rih ning cheu za i cheu sarih hrawng hi thi a si tih a si. A tlangpiin puitling nih cun thi hi 5ltrs. hrawng ngei bantuk kan si i, nu nakin pa nih an ngei tam deuh.Thi mur (cells) hi fasem nu paw chung i an um lioah cun Thin (liver) le, La (spleen) ah a sersiam tawn i, puitling tu ah cun Thling (bone marrow) ah a ser. Thi kan tih mi hi timur (cells)- 45% le, tihnang (plasma) - 55% hna nih an sersiam mi a si. Mah hi cells le plasma ah hin thil a phun phun a um i, rian biapi tuk mi an tuan cio hna. Chu hna cu:
Thimur (cells) - 45%:
Thi chung i thimur (cells) ah hin phun thum a um:
i) Red cells (mursen) - Mah cells hi thi a sen tertu hi a si. Boruak thiangmi (Oxygen) Cuap i kan hipluh mi kha, kan pumsa kakipah a thekdarh hna.
ii) White cells (murrang) - White cells hi thi a var mi kan tih tawn mi hi a si i, zawtnak hrik kan pumsa i a hung lutmi dotu hna (thi ralkap) an si. An riantuan mi zong zawtnak phun phun lak i kan pumsa kilven a si.
iii) Platelets (murnawi) - I hliamkhuai le zeimaw ruang i kan thi a chuak dingmi rak kilvengtu a si pinah, thi chuak dongh tertu zong a si fawn.
iv) Plasma (thihnang):
plasma ah hin thil phun hnih a um; ti (water) - 90 - 92% le, a dang chu, a sakhat i a ummi nawi te te an si. Hi hna nih hin kan pumsa hrang i a tha dingmi ti le rawl tampi an pai i, cells phun phun hna riatuan bawmtu zong an si fawn. Kan pumsa hrang i a thalo mi le, san a tlai tilo mi hlawh ding zong kha an pai chih.
plasma ah hin thil phun hnih a um; ti (water) - 90 - 92% le, a dang chu, a sakhat i a ummi nawi te te an si. Hi hna nih hin kan pumsa hrang i a tha dingmi ti le rawl tampi an pai i, cells phun phun hna riatuan bawmtu zong an si fawn. Kan pumsa hrang i a thalo mi le, san a tlai tilo mi hlawh ding zong kha an pai chih.
2. Thi riantuan mi:
1) Thi nih hin boruak a thiangmi (Oxygen) kan hip luh mi hna kha, Cuapin pumsa kakipah a thekdarh i, boruak a thianglo mi (Carbondioxide) siseh, pumsa kakipin Cuapah thawk chuah awkah a put luh than.
2) Kan pumsa chung i zawtnak hrik a lutmi kha a thuat hna i, zawtnak lakah kan pumsa a kilven.
3) Pumsa hrang i ti le rawl kan eidin mi kha, pumsa kakipah a thekdarh hna.
4) Kan pumsa hrang i a thalo mi le, san a tlai tilo mi kha kalin a hlawh.
5) I hliamkhuai le zeimaw ruang i kan pumsain thi a chuak dingmi vengtu le, thi chuak dongh ter tu zong thi chungah thiam thiam hin a um.
6) Endocrine glands nih hormones a tuahmi hna kha, pumsa kakip i an umnak dingah cio ah a chiah hna.
Hi pinah hin a riantuan mi tamtuk chim cawklo a um tih a si.
3. Thi i chawhleh ning:
i) Thi lam i a chawhleh ning:
Thi nih hin pumsa chung kakipi i thekdarh dingin lam pahnih; thi thiangmi lam le, thi thianglomi lam a rak ngei. Thi thiangmi lam nih hin Lungin pumsa kakipah thi thiangmi a thekdarh i, an rian tuan dingmi an tuan thluin, thi thianglomi lamin lungah an hung kir than. Thi thiangmi nih hin pumsa hrang i ti le rawl tha kha pumsa kakipah a thekdarh i, thi thianglomi tu nih cun rawl thami a pai velo tih a si. Hi bantuk hin minute pakhat chung lawng zongah, kan thi vialte hi kan pumsa kakipah a choklet tawn tih a si.
ii) Lung chung i a chohleh ning:
Lung hi thi zempi cem a si i, a chungah hin a in tepeng pali a um. A tepeng keh lei le orh leiah hin cuan cung le cuan tang a um. Kan pumsa kakip in thi thianglomi lampi pahnih i thi a hung luangmi kha, lung tepeng keh lei cuan cungah a burh i, cuan tangah a lut than. Cuan tangin cun Cuapah then awkah a luang than. Cuapah cun boruak thiangmi (Oxygen) kan thawkluh mi he an i fonh i, a hung thiang than. Hi thi thiangmi nih hin thi thiangmi lam hung hrawng thanin Lung tepeng orh lei cuan cungah a burh i, cukain cun thi thiangmi lam nganpi (aorta) ah lung tur thokin a kai than. Aortain pumsa kakipi i thekdarh awkah, thi thiangmi lam phun phun an hrawng hna.




Comments