LAINU NIH ZEIDAH TUAH KHAWH MI AN NGEIH

Ka ngakchiat lio ah a ka hnem kho bik tu, ka lungduh a theithiam bik tu, ka duh lomi zawng a thei bik tu le ka lung a lawmh ter kho bik tu cu Kanu hi asi, Zei ka tuah ka biachim holh rel ah Kanu hmai ka zoh i Kanu uar phun le Duh phun te khi tuah ka rak i tim i, Kanu nih a duh lo ding mi thil khi tuah ka rak duh ve tawn lo, Cu a si ruang ah a si lai, Tu tiang kuak ka zuk lo nak hi. Kanu cu Kum 10 kasi ah Mual a liam i, Zoh hnawh chan ding ka ngei ti lo. Zei ka tuah paoh ah sullam an ngei kho ti lo. keimah hrim hrim nih kaa zuam kho ti lo. Lungduh nak ka rak ngei ti lo. Ka caah hi vawlei nih hin sullam an rak ngei kho lo.
Cubantuk ka nunchung ah Tilawng( Ship) Compass tel lo in Rilipi cung ah an thai mi bantuk ka caan ka hman lio ah cun Kum note kasi ah duhmi ka ngei i, Amah cu ka caah ah cun nunlam asi, zei ka tuah paoh ah sullam an ngei kho ve cang i, ka biachim ka holhrel le ka umtuning ka hoiher hna zawng ka duhmi lawmhnak le aa nuamh khawh nak ding ah ka tuah mi an si. Amah cu a ka lawmh ter kho bik tu le, ka lungduh a theithiam biktu ka lungduh lo zawng a hngal bik tu Nu ah a cang ve. A pawng ka um ah ka hna a ngam i, a kut ka tlaih ah keimah thinlung ah Confidence( mah le mah i zumh nak) ka ngei kho tawn. a nih cu ka nunnak sullam pakhat ah a cang i Kanu nih mual a kan liam tak hnu in a mah cu ka nun ah bia a chim kho bik tu le thlennak (Changes) a tlun ter kho bik tu a si. Kum thum kan i zulh mi he relchih in tu kum 6 a liam ve cang i ka thinlungah a caam a kiam kho rih lo, lengdang ka pawm caan zawngah ka ruahnak ah a lang a thar than tawn. kan neh le nang hna nih ka lung an ka len i. Zuunthing hna zawng an thar than tawn.
Mirang ral Kan Lairam an kai lio ah an rak doh an rak kah an rak thah ve ko hna nain Kan Lai pasatha le khuabawi hna lakah haohmanh teinak a hmu mi le a rak kham kho tu an um lo. Lai Pasaltha nunnak tampi a liam i, Khuabawi nunnak zawng tampi a liam Thawngchung thlakmi zawng tampi an um. Mirang ralkap nih Lai khaute zawng tampi an rak duah an rak khangh. Cu lio chan ah Kan pupa hna Kan Lai Pasaltha le Bawi hna cu mirang kut tang ah an tlu i, Tutiang miphun dang hna kutchungin a kan chuah kho tu Pasaltha le Hruaitu an um rih lo. Laipa cu Miphun dang kut tangah kan tlu i kan tho than tilo Lainu hna zawng kan ngeihmi an si caah kanmah thawngin a tlu ve mi an si. kan tlukpi mi an si kanti lai cu.
Kan pupa hna nih a phun phun in Nu hi phung an rak thluk hna “Nu cumh phung Darkhuang cumh phung” “An ruahnak tikhur ral penh lo” “Nu bia in bia thlu hlah” ti hna in le a phun phun in phung an rak thluk hna. Darkhuang le sumsel bang cumh ding lawngah an rak ruah deuh ko rua hna. Nain tuhnu tu chan van ruah ah Kan Lai miphun khualtlawn lam i a liamcia mi chan hna von zoh van cuanh than i van ruah khiarmar ah hin Kan pupa hna nih Nu an rak zoh ning hna kha a dik deuh rua lo tiah ka ruah. Kan Lai thuam kan kan sunhsak i Kan miphunthuam kan ti mi hna hi Nu tah mi lawngte an si i, Pa tah mi cu a um lo Pa bantukin ral an rak tu kho lo, rianhrang an rak tuan kho lo nain Kan miphun khualtlawn lamhruang ah sullam angei tak tak mi le a pawimawh tak tak mi pakhat an si. khua fak deuh in ka ruah lebang ah cun Lai miphun hi Pathian Nunphung le Holh pawl lawng hi a kan pek lai i NU akan pek chih sual lai lo ti ka phang.
Kan pupa chan ah khan cun Nu khualtlawn le ramvaih ti te hna a um hraw lo tluk a si i, an ruahnak le theihmi zawng a tlawm a bi deuh ko lai, an mawh ve lo. Cu caah “An ruahnak tikhur ral penh lo” an rak ti hna nak hna zawng cu a si. Tuni ah cun Nu pawl zawng khual an tlawng ramkip ah an vai ve cang i mi hmuh an hmu mi theih an thei ve cang i Nu le Pa ruahnak le fimnak cu aa tluk ko cang ti khawh a si cang. Kha hlan Nu pawl kha an hrut kati duhnak silo in an nuning ning nih a ken mi a si caah Pa hna ruahnak ah cun an ruahnak a niam deuh ko lai nain Tuhnu tulio mit in von cuanh ah cun Kha hlan Nu pawl kha an rak hrut lo. Kan Laithuam le Kan tuanphung han von zoh ah Kan Hlan lio hla le Lai laam hna von zoh ah hin, zeitin dah hibantuk thilmak hi hlan lio mi nih kan miphun hruh lio chan ah an rak ser khawh an rak i chim khawh ti thlawk dah ah hin Lai NU pawl fimank le ruahnak thawnzia a lang chin lengmang. Mirang tampi nih kan thuam le kan puan an zoh tikah “Laimi hi Civilization nganpi Siangpahrang lianngan le Ram nganpi chung ah a rak um cang mi an si lai” an rak ti phah. .
Vawlei cung mi minthang le French mipi hna nih an upat ngai mi le Europe ram tampi a rak tei i, raltuk nak zawngah vawi tampi teinak ahmu mi Napoleon nih “Vawlei cungah ka nupi ka tih bik” a ti anti. a si tak ko Hi pa Napoleon hi a thei lomo cu mitlawmte an si lai Hipa thengte hi pei a nupi ruang i a tap kho mi kha a si cu. Nupi ruang ah cun a tap mi an tam ko lai nain vawlei cung hmanh nih an tih i Pen khat a pen ah Europe ram aa hnih tiah an rak auh mipa biang cung ah a luang dingah cun mitthli cu zohchia ngai a si lai dah.
Laipa lakah hin Lainu nih an tah ter mi hna le an zawt ter mi hna hi zeizat rengruang dah um cang hnga? Lanu zuun in a zaw mi hi pa zeizat rengruang dek um hnga? Kan Lai tuanbia hna von zoh zawng ah Duhmang cu Dardin zuun in a zaw i, Ngambawm zawng Zawltling zuun in a zaw tiah kan hmuh. Zawlpal zawng Tualvung zuunngaih an a thi. Lalruang a dawi i a that khotu cu a dawt bik mi a Lengdawh a si. Hlawndawhthang zawng nih Tial Ciang zuun cu a celh ve hrim loh kha mu ! Cu lawng hl;ah Sailo Bawi pawl karlak ah Chim le Hmar i doh nak a chuahter tu cu Ching Pui timi nungak dawh tak tak a si.. Nu hi an men lo dahkaw. Kan Lai tuanbia von zoh ah hin pakhat le pakhat Nu le Pa kan i dawtnak le Nu nih Pa an tei khawhnak bik cu dawtnak lungthin tak tak in an zoh hna tikah khin a si .
Miphun dang nih Laipasaltha pawl an tei hna nih an uk hnu ah tutiang kan chuak kho ti lo, kan mah duhning hmanh in kan um kho lo kan miphun ca i ka saduhthah le tuah kan duh mi hmanh kan tuah kho lo, kan miphun nih a tlinh ko zawngah an kan khamh lengmang hihi Pa mawhphurh nak a si caah Pa pawl hi kan ningzah awk a si ko. Nu pawl tham cu an lohma cu an tlinh bak Laithuam vialte an tah dih an kutzung thiam nak nih Laimi phun cu vawlei theih ah an kan hlorh. Pa pawl miphundang kut tang ka kun lio ah hin Nu pawl nih cun kan miphun a loh tlau nak hnga lo tiin kan Lai thuam hna cu an tah i an fale hna sinah Lai tuanbia cu an chim an ruah tawn hna. Lai tuanphung ka theih mi tam u hi cu Kanu le kapi nih an ka chimh mi an si. Pa pawl nih kan ram le kan vawlei kan pennak kan Laimi suinparnak kan khamh khawh lo lio le kan Lairam miphundang hna kutin kan chuah khawh lo lio ah Kan thilthum le kan tuanbia le kan nunphnug le Lam le hla hna a tlau nak hnga lo i a tuan tu tam bik a tuah tu cu NU pawl hi ansi. Laipa bantuk in thang an chuah kho lo nain Lainu tello cun khuangcawi n ah Hla kan sa kho lo Lam kan i ser kho lo.
Hi a cung lei i ka chim mi kan ruah mi hna hi cu liamcia caan i an rak tuahser mi caan hlun pawl an si i tu ka chim ding mi cu Tu lio chan a ra lai ding mi caan Laimiphun khual tlawn nak i kan lamh rih ding mi ah khin Zeidah nu nih an tuak khawh ve, an tuah ve lai timi hi a si. Khahlan ah kan miphun caa i an tuahser mi cu thangthat awk tlak Dawt awktlak tak an rak si bal ko nain Hi a ra lai ding mi kan caan ah hin zeibantuk in dah kan Miphun caah kar an hlan rih lai.. Lai Pasaltha pawl kan miphun ca i an cawlcangh i Raldo in an kal lio ah hin Lainu nih zeidah an tuah ve lai. \
Pa a tluk ter khotu le a dir ter khotu cu Nu an si ti cu Adam le Evi tuanbia hrim hrim zawngah kan hmu cun a cunglei zawngah tlawmpal cu kan tar ko cang kha mu. Cu ve bantukin Laipa teinak a pe khotu le thazangthar a alak ter khotu cu Lainu an si ve ti ka duh.. Laipa cu raldo in a kal i, a hlawhtling ngai ko hnga teinak zawng a hmuh ko hnga nain a rak lawm tu. a rak dawngtu le a rak conglawmhtu Lainu an bau ah cun cu teinak le hlawhtlinak cu sullam ngei lo mi teinak le hlawhtlinnak ah an cang kho. ka chim duh mi cu Laipa nih Lainu hnudawmhnak( Backup) Lungtlinpinak (Support) kan herh . Kan Lai miphun le khuaram caah Lai pasaltha hna cu raldo in cawlcang ko hna hmanh sehlaw Lainu pawl duh paoh in kan rak um salam ko ah cun zeitin dah cu khualtlawn lam cu a tluan khawh hnga? Kan Pi Ropuilian tuanbia zoh ah Lainu nih Zohchun ding tampi kan ngei tiah ka ruah Kan pi Ropuilian cu mirang kut tang i luh a duh lomi a pasal a thih hnu zawngah a pasal nih aa tlaih mi bia kha a cinken a zulh i a mah zawng Chitagong thawnginn ah a thih tiang an chiah. hi ti kati tikah hin Lainu pawl Laipa ralkut in kan thih tikah Miphun ca in thih ni a tlun tikah kan rual in thi ve uh ka ti duhnak a si lo, Kan miphun caa i khualtlawn lamah hin kan reikiang te ah kal ve u, thazang rak kan pe uh, kan bei a dawngh tikah rak kan hnem uh. Kan um ti lo hnu tiang hmanah Kan miphun caah phuntungtu rak si uh hlan nan rak si tawn bang khan.
Cunng Fidi le Thlapa nikhua le caan hna hi sullam a ngeihtertu cu Nu hi an si ti ka duh. Tu tiang ah zoh duh bik mi, ka cuanh theu tawn mi Arfi hi ka ngei cu Arfi cu hlan ah Ka dawtmi he zandsai tangah kan rak thut i kan rak zoh ti tawn mi Arfi a si i, ka nunchung paoh cu ka caah sullam a ngei kho peng ko lai. Cucaah Laipa nih Miphun caah an tuan an cawlcangh lio ah hin Nu hna zawng nih lungthin le bia le hla talin Bawm ve hna usih. Thinlung le Ruahnak ah telpi ve hna usih. an lunthawn nak ngha thazang pe hna usih. bia pakhat te nih a thawhter ko hna lai. a thawnter chin chin ko hna lai. Miphun caah riantuan duhnak lungthin a p[ek ko hna lai dahkaw.
Mizoram Laimi hna nih Laiholh an thiam than nak hnga riantuantu buu a si mi Lai Associatin For Literature and Communication Timi ah hin kaa tel ve i, kan riantuannak ah le riantuan mi fate ah Lai upa pawl cheukhat hna kaa le bia in thangthat nak le fak nak hi ka theih ka dawn ve pah tawn an lungtak an chim le chim lo cu ka thei lo. Cu kan Lai upa pawl an rak kan fakder ve nak hmanh in ka thinlung ah bia a chim kho deuh mi cu. Bangalore um ka hawinu a si. Lawngtlai le Saiha peng chung Lai hawi pawl ka zoh hna ah ka lung a dawngh caan ka ngaih a chiat caan kan Lai nunphung an thlau tuk ka hmuh i ka ttah a chuah caan le beidawng lungsivang ka um caan ah khin Kan Lai upa nih an ka hnem le zawnruahnak he thazang an ka pek mi nak in ka lung a thawn ter kho bik tu, thazaang a ka pe kho bik tu cu hi ka hawi nu hi a si “Na tha chia hlah, Laimiphun hi Pathian ser mi a si tak tak ah cun ni khat klhat cu an i thang an an i thei ve te ko lai” timi a aw nem nih tutiang ka thinlungah bia a chim peng. Miphun caa i raldo i a kal mi pawl ca lebang cun zeitluk in dah thazaang a chuahpi khawh hnga i an lung a hei thawn chin chin hnga?.
Ka hawipa Tluanga (Lai Associatin For Literature and Communication. General Secretary) nih a kati mi cu Halkha a tlawnnak i CACC silver Jubille lawmhpi dingin a kal nak ah a ton mi a ka chim mi cu hitihin a ti “ Halkah ka tlawnnak ah khan hawi tha tampi ka char hna i, cu hna lakah cun ka nunah bia tawite a chim i sullam tampi a ngeihter tu le fakpi in khua a ka ruahter tu a um a . Vei Lainu te Halkha nungak pakhat a si” a ti, a ti mi cu. Halkha Lainu nih cun hitihin a kati a ti “Tluanga, nan nih cu Mizoram ah a um mi le khua sa mi nan si, nan khuaruah le nan hmuh mi zawng a kau deuh ko lai, nain Lainu lo cu va thi hrim hrim hlah. Nan um nak le khua nan sak nak i nan hmuh mi nu hna cu an vunhawng aa dawh, rum zawng an rum an kut zawng a nem, an tungtai zawng a tha deuh ko lai. Lainu cu kan kut a thap, kan kephah a kau, kan vunhawng zawng a chia ko lai nain, kan mawh ve lo kan ram a chia i rian kan tuan ve tuk i a si, nain kan lung a thiang riantuan kan thawng ve, Laipa caah cun Lainu hi an tha bik lai kati kho lo nain keimah mit in cuanhnak ah cun Laipa hi nan i tlak bik”: a kati tiah a ka chim.
Mirang nih ka theithiam lomi holh in an ka dawtnak biathlum a phun phun in chim in, hawng ka ttah hnawh in an lungduh phuang ko hna hmanhsehlaw kei ka caah cun Lainu nih Biafang pathum lawng in an chim mi “Kan Dawt Tuk” timi nih hin ka lung a tei deuh ko lai. Laimi caah cun “I missed you somuch” timi nak hin tampi in “Kan ngai tuk” timi nih hin sullam angei kho deuh thinlung chungah tampi in bia a chim deuh. Cu a si caah Lainu pawl nih Tuchan ah an tuahdingin ka hmuh mi cu an tuah ding tampi lakah hi catial i ka langhter duh mi adang zawng tar ding tampi a um nain. Lainu ni LAIPA caah moral support pe seh. Tuahsernak zawngin langter ko seh. ..

RammaV Zuunleng.